Lodewijk Riko soldaat
Autheur: Theo Thomassen
Archiefschool
Den Haag
Georg Ludwich (Ludwich) Riko werd geboren in Magdeburg op 24 augustus
1755. Volgens het Schepentrouwboek van Deventer trad hij daar op 13 december
1795, dus op 40-jarige leeftijd, in het huwelijk met de pas 23-jarige J(oh)anna
Hekkers.[1] Begin oktober 1796 kregen zij een
dochter, die zij op 7 oktober bij haar doop in de Broederenkerk in Deventer
Lootjen, of voluit Charlotta Maria noemden.[2]
Op 13 december 1795 wordt als het beroep van Ludwich Riko soldaat
opgegeven. Dat was bijna een jaar na de uitroeping van de Bataafse Republiek
(januari 1795) en een half jaar na de sluiting van het Haags Verdrag (16 mei
1795), waarbij de Bataafse Republiek zich er onder meer toe verplichtte
Frankrijk te steunen met de helft van zijn leger en vloot. Ludwich Riko
behoorde dus tot de nieuwe Bataafse armee die aan de zijde van Frankrijk tegen
de geallieerden vocht.
Hoe zag die Bataafse armee eruit? Hij was ingericht volgens het besluit
van de Staten-Generaal van 8 juli 1795. Het leger te velde bestond uit twee
divisies. Elke divisie bestond uit twee brigades. Elke brigade bestond uit twee
halve brigades infanterie (vergelijkbaar met de oude regimenten infanterie en
ook wel demi-brigades genoemd) en een bataljon jagers (scherpschutters die in los
verband optraden). Er waren dus acht halve brigades, waarvan er zeven werden
gevormd uit soldaten die uit eigen land afkomstig waren en de achtste uit de
Duitsers die behoorden tot de regimenten Saksen-Gotha en Waldeck, die ook al
deel hadden uitgemaakt van het Staatse leger. Een halve brigade had een sterkte
van ongeveer 2000 man en telde drie bataljons. Een bataljon bestond uit één
compagnie grenadiers (elitesoldaten) en acht compagnieën fuseliers (gewone
infanteristen). Op het slagveld hadden grenadiers en fuseliers tot taak
mannetje aan mannetje naast elkaar de vijandelijke infanterie onophoudelijk te
bestoken met geweervuur.[3]
Conform de bepalingen van het Haags Verdrag streed het Bataafse leger
mee in verscheidene veldtochten van het Franse leger. In het najaar van 1796
stelde de Bataafse Republiek troepen beschikbaar voor een veldtocht van de
Fransen in het Rijnland. In 1797 verbleven de Bataafse troepen meer dan zeven
weken op de vloot bij Den Helder in verband met een geplande expeditie naar Ierland
die uiteindelijk niet doorging. In 1799 bestreden de Bataafse en Franse legers
het Engelse invasieleger in Noord-Holland (overwinning bij Castricum 6 oktober
1799). In 1800 en 1801 trokken Bataafse eenheden mee met de Fransen op
veldtocht in Duitsland. Op 25 maart 1802 sloten de Fransen en de Engelsen vrede
in Amiens, Na 17 mei 1803, toen de oorlog werd hervat, stelde de Bataafse
Republiek troepen beschikbaar voor de expeditie van Napoleon tegen Engeland.
Deze eenheden maakten zich gereed voor de overtocht naar Ierland, maar de
expeditie werd uiteindelijk afgeblazen. In 1805 werden deze eenheden naar
Zuid-Duitsland gezonden, waar ze onder Franse leiding deelnamen aan een
veldtocht tegen de Oostenrijkers en de Russen. In de jaren 1806-1809, toen niet
meer van het Bataafse leger, maar van het Koninklijk Hollandse leger sprake
was, namen Hollandse legers deel aan de Franse veldtochten in het noorden van
Duitsland en Polen.[4]
Als we willen
nagaan aan welke militaire operaties Ludwich Riko in die periode heeft
deelgenomen, moeten we eigenlijk het legeronderdeel of de legeronderdelen
identificeren waarin hij heeft gediend. Helaas komt zijn naam niet voor in de
index op de stamboeken die bewaard zijn gebleven uit de periode 1795-1810[5],
wat het vermoeden wekt dat de stamboeken van het legeronderdeel waar Lodewijk
diende net als de stamboeken van een aantal andere legeronderdelen uit die tijd
verloren zijn gegaan. Wel is er een andere bron die een legeronderdeel vermeldt
waar hij in die periode deel van uitmaakte. Het gaat om de doopinschrijving van
Gottfried, het tweede kind van Ludwich en Janna, die op 5 februari 1801 in
Urspringen bij Würtzburg werd geboren. Ludwich maakte toen blijkens die akte
deel uit van "2da [secunda] legione 2dae [secundae] semiphalangis batavicae
8vae centuriae." [6] Ik vertaal dat met de achtste compagnie van de
tweede Bataafse halve brigade van de tweede brigade; de Sectie
Krijgsgeschiedenis geeft als vertaling de 1e Brigade van Generaal-majoor P.J.
van Zuijlen van Nijevelt, 2e Halvebrigade, 1e Bataljon.[7] Vast staat op zijn minst dat hij niet deel
heeft uitgemaakt van een legereenheid onder leiding van de verdreven
stadhouder, zoals ik eerder vermoedde. Meer stellige uitspraken kunnen
misschien worden gedaan als de relevante litteratuur is bestudeerd.[8]
We weten nu in ieder geval wat Ludwich Riko in 1801 in de buurt van
Würzburg te zoeken had. De 2e halve brigade waar hij in diende maakte deel uit
van het Frans-Bataafse leger dat in 1800 en 1801 op veldtocht was in Duitsland.
De deelname van de 2e halve brigade aan de belegering van de citadel
van Würzburg, dat door de Fransen zou worden bezet, was hun belangrijkste wapenfeit.[9]
Sectie Militaire Geschiedenis acht het aannemelijk dat Ludwich aan deze
veldtocht en deze belegering, heeft deelgenomen.[10]
Ook weten we nu hoe Ludwich Riko als soldaat erbij heeft gelopen. Een
afbeelding van een grenadier en een fuselier van het 2e Bataljon van de 3e
Halve Brigade uit 1798 is afgedrukt in het artikel van Van Hoof. In het
bijschrift wordt vermeld dat de agent van Oorlog in dat jaar bepaalde dat alle
militairen tot en met de rang van kolonel hun haar in een met zwart lint
omwikkelde staart moesten dragen.[11]
Bijna een jaar nadat de vrede van Amiens was gesloten beviel Johanna
Hekkers van een zoon die bij zijn doop op 16 februari 1803 in de R.K. kerk in
de Casuaristraat. Johannes Georgius Ludovicus werd genoemd. De bevalling vond
plaats in Den Haag. Het is mogelijk dat het echtpaar zich toen in Den Haag had
gevestigd in het vooruitzicht van een duurzame vrede, dat Ludwich na het
hervatten van de oorlog kort daarna behoord heeft tot de eenheden die vergeefs
hebben gewacht op inscheping naar Ierland en dat hij vervolgens bij de
krijgsoperaties in Zuid-Duitsland, Noord-Duitsland en Polen betrokken is
geweest, al is dat alles pure speculatie. Met zekerheid weten we alleen dat
Johanna Hekkers in deze periode haar kinderen baarde in Veere en in Den Haag.
In Veere (een garnizoensplaats) werd op 22 juli 1805 hun zoon Johannes
Ludovicus katholiek gedoopt en in Den Haag werd hun zoon Casper Carel op 15
november 1807 geboren en de volgende dag gedoopt in de RK kerk in de
Assendelftstraat.[12]
Na 1807 zijn Lodewijk Riko en Johanna Hekkers in Den Haag blijven wonen.
Vanaf Casper Carel zijn althans al hun kinderen er geboren: Lodewijk Philippus
Willem (geboren en gedoopt in de R.K. kerk in de Assendelftstraat 23 januari
1810[13]), Willem Frederik (geboren 4 juni 1812[14]), Hendrik Lambertus (30 november 1814)
en Casper Hendrik (1815 of 1816). Het is mogelijk dat 1807 ook het jaar is waarin
Lodewijk Riko zijn geweer aan de wilgen heeft gehangen. Maar met zekerheid
kunnen we dat pas zeggen in 1811, als hij
als zijn beroep koopman opgeeft.[15] Vijf jaar later, op 29 Januari 1816, 's
middags om half vijf, overleed hij in Den Haag in de Slop van Willem Kley (nu
Korte Vleerstraat) aan “zwakte op de borst”, op 61-jarige leeftijd. Hij liet
een weduwe na van 45 jaar.
Verder onderzoek zou zich kunnen richten op de opgegeven litteratuur en
op andere archiefbestanden op het ARA dan de ontbrekende stamboeken, zoals het
archief van het Bondgenootschap te Lande of de agent van Oorlog. Mogelijk
bevinden zich in een van die archieven relevante bestanden zoals de financiële
administratie van het bataljon van Ludwich Riko[16],
al wijst onderzoek in de administratieboeken van het 1e bataljon der 1e halve
brigade infanterie, 1795-1801, uit dat die niet veel gegevens zullen bevatten
die direct naar Ludwich Riko verwijzen. [17]
Bijl. Doopinschrijving Godefridus Riko
Matrikelbestand Urspringen, Bd. 3, Taufen S. 100, fiche 7
Februarii
(...)
5 [feb. 1801]
hora una mat[utina] natus et eodem [die]
baptizatus est
tussen 2.30 en 3 uur 's nachts is geboren en op dezelfde dag gedoopt
Gottefriedus
Gottefriedus
fil[ius] leg[itimus]
wettige zoon
Ludowici Recko
van Ludowicus Recko
de 2da [secunda] legione 2dae [secundae]
semiphalangis batavicae unae centuriae
uit het tweede legioen /
leger(corps) van de tweede (semi) bataljon van de ene Bataafse compagnie ???
et Joannae n[atae] Hekkers conj[ugis]:
en van Joanna geboren Hekkers, zijn echtgenote,
levans vir gravis Gottefriedus Otto
doopheffer (getuige) de eerbiedwaardige (o.i.d.) Gottefriedus Otto
ordinum structor gradoni (gradem ?) centuriae et legionis;
foerier ( ?) van de (...) compagnieën (...) van de compagnie en het
legercorps ???
baptizans Adamus Vierheilig parochus.
gedoopt door Adamus Vierheilig, pastoor